Berriki Iñaki Egañak James O’Connell eta Kristen Hawkesen tesi iradokitzailea gogorarazi digu, halako ‘amonaren hipotesia’. Zera da giza espeziea emeak ugalkortasuna eten eta denbora luzez bizi diren bost ugaztun espezieetako bat dela (lau bale espezierekin bat eginik). Beste ugaztunengan, emeak ugalkorrak dira hil arte. Termino darwinistetan, emankorrak ez direnak gutxiago ugalduko dira, beraz, espezieak ugalezinak diren norbanakoak saihesten dituen genetikara eboluzionatzea da aurreikustekoa. Alta, ez da horrela:
amonek funtsezko eginkizuna dute giza eboluzioan.

Baina, euskal senatik honela itzuli genezake hipotesia:
Paleolitikotik hasita klanetan amonek, eta gerora sendi edo familia zabaletan etxekoandreek, hil ala bizikoak dira jendarteak mantendu eta sustatzeko.

Ez al du honek emakume ekintzaile eta errespetatuen (eta helduan) komunalismoa argudiatzen? Euskal ABK+ZM egitura sozio-ekonomiakoan etxekoandrea gehiago nabarmentzeko arrazoi sendoa dirudi, feminismo komunalista eta matristari airea emanez.